HRV is indicator van vitaliteit die stress meet
HRV ≠ hartslag meten
HRV staat voor Heart Rate Variability, oftewel variatie in hartslag. Op het eerste gezicht lijkt het erop dat het hart in een constant tempo slaat. Maar dat is niet zo. De tijd tussen opeenvolgende hartslagen verschilt namelijk altijd. HRV meten is daarom niet hetzelfde als het bepalen van de hartslag met een hartslagmeter. De verschillen zijn als volgt:
Bij hartslag meten gaat om het aantal hartslagen per tijdseenheid.
HRV meet het verschil in tijd (millisecondes) tussen opeenvolgende hartslagen.
Wat heb je aan een HRV-score?
Een lage HRV-score duidt op stress van het meest basale zenuwstelsel en een hoge score op ontspanning. Om dit te begrijpen, eerst de introductie van het begrip autonoom zenuwstelsel. Het autonoom zenuwstelsel regelt elementaire lichaamsfuncties, bijvoorbeeld spijsvertering, bloeddruk en hartslag. Het autonoom zenuwstelsel bestaat uit twee elkaar tegenwerkende subsystemen: het sympathisch zenuwstelsel (vechten of vluchten) en parasympathisch zenuwstelsel (rust en ontspannen). Beide systemen zijn tegelijkertijd actief, alleen het accent kan per moment verschillen.
Wanneer het ‘vechten-vluchten-systeem’ actiever is dan het ‘rust-ontspan-systeem’ is er weinig variatie in het hartslagpatroon en is de HRV-score laag. Als het ‘rust-ontspan-systeem’ actiever is dan het ‘vechten-vluchten-systeem’, is er veel variatie in het hartslagpatroon en is de HRV-waarde hoog. Een HRV-score is dus eigenlijk niets meer dan een cijfer voor de mate van (ont)spanning in het autonoom zenuwstelsel.
Waarom je HRV zou willen meten
Dagelijks op hetzelfde moment volgens een vast protocol HRV meten levert informatie op over de HRV-baseline, dit is de gemiddelde HRV. De HRV-baseline geeft inzicht in de trend en de actuele stand van stress in het autonoom zenuwstelsel. Een dalende HRV-baseline duidt op een toename en mogelijk zelfs ophoping van stress. Dan is het uiteraard zaak om naar de oorzaak te gaan zoeken en preventief iets te veranderen! Aan de andere kant geeft een stijgende HRV-baseline juist de bevestiging dat een aanpassing in leefstijl werkt.
HRV is belangrijk omdat vitaliteit en gezondheid op een basaal biologisch niveau gemeten wordt. Een negatieve trend biedt gelegenheid voor interventie en een positieve lijn bevestigt dat iets juist werkt.
De voor- en nadelen van stress
Met mate stress is belangrijk en nuttig. Maar wat is stress? Ieder levend organisme heeft met stressoren te maken. Bijvoorbeeld bij de mens kan het gaan om een griepvirus (fysieke stressor) of een verschil van inzicht met een collega (psychosociale stressor). Wanneer er een periode onvoldoende mogelijkheid voor herstel is, raakt na enige tijd het biologisch evenwicht verstoord en er ontstaat iets wat in de volksmond (teveel) stress wordt genoemd.
De keerzijde is er ook. Als discomfort altijd vermeden wordt en er nooit een mate van stress is, wordt de belastbaarheid alleen maar kleiner. En een te kleine belastbaarheid levert op termijn problemen op. In het filmpje hiernaast legt Prof. Daanen dit levendig uit.
Een hoge HRV vergroot de belastbaarheid voor stress
Een hoge HRV-baseline helpt op twee manieren bij stress. Allereerst aan de voorkant. Een stressor levert een lichamelijke stressrespons op en bij een hoge HRV-baseline is die fysieke stressrespons een stuk minder. Als tweede zorgt een hoge HRV-baseline dat het herstel op die lichamelijke stressrespons beter is. Dit gaat voor zowel een stressor van fysieke of psychosociale oorsprong.
Wanneer we precies aan welke hoeveelheid stress bloot staan is lastig te managen. De onvoorspelbaarheid van het leven maakt dat moeilijk. Een hoge HRV-baseline helpt om in zijn algemeenheid belastbaarder te zijn, maar ook specifiek tijdens piekmomenten in het leven.
Herkennen van vitaliteit
Vitaliteit en gezondheid zijn herkenbaar aan een goede aerobe conditie en hoge HRV-baseline.
De aerobe conditie geeft eenvoudig gezegd aan hoe intensief je iets fysieks kan doen zonder buiten adem te raken. Vaak wordt aerobe conditie gemeten door een VO2max test, die meet hoeveel zuurstof het lichaam maximaal kan opnemen. Er is een verband tussen aerobe conditie en levensverwachting; hoe hoger de aerobe conditie des te ouder iemand wordt. Lichamelijke klachten, zoals hart- en vaatziekten en diabetes correleren met een verminderde aerobe conditie en lage HRV-baseline. Maar ook psychosociale klachten als depressie, burn-out en angstklachten gaan samen met lage HRV-waardes.
Vitaler en gezonder worden? Dat betekent dus werken aan verhoging van aerobe conditie en HRV-baseline. Aerobe conditie en HRV-baseline zijn vandaag de dag vrij eenvoudig te meten
Meten=weten bij vitaliteit verbeteren
Zelf vitaliteit meten en monitoren creëert basis voor regie over eigen vitaliteit. Gezondheid en vitaliteit zijn complex en een leefstijlverandering die voor de één positief werkt kan bij de ander uitgerekend minder effectief zijn. Daarom: meten=weten. Dagelijks inzicht in eigen vitaliteit biedt mogelijkheid om een leefstijlinterventie te monitoren op effect.
Gelukkig hoeft ‘weten’ door de grote beschikbaarheid aan consumenten producten niet meer zo moeilijk te zijn. Hieronder een aantal opties:
Veel van het lichaam kan gemeten worden. Teveel willen weten werkt niet. Kies daarom dan ook bewust voor een relevante parameter.
Vanuit de praktijk blijken vier aandachtsdomeinen effectief om vitaliteit te verbeteren. Deze domeinen zijn slaap, voeding, herstel en bewegen. Bedenk welk domein het meest relevant voor je lijkt en ga aan de slag!